Natuur in de lift bij de Hooge Kampse Plas

Headerfoto: grote karekiet, volgens de informatie op waarneming.nl is deze in mei 2025 gesignaleerd bij de Hooge Kampse Plas. De grote karekiet is een typische rietbewoner. Wie weet, is er een broedend paartje.

Het natuuronderzoek, uitgevoerd door Waardenburg Ecology, laat zien dat de plas door de herinrichting een ecologische verbetering heeft doorgemaakt en zich ontwikkelt tot een gezond, ondiep en plantenrijk ecosysteem. Er zijn opvallend veel soorten aangetroffen die kenmerkend zijn voor dit type water, waaronder smalle waterpest, haarfonteinkruid en zittende zannichelia. Ook vissoorten als bittervoorn, pos en zelfs grote alen zijn gesignaleerd.

In totaal werden 71 soorten waterdiertjes (macrofauna) geteld, waaronder soorten die juist in schoon, zuurstofrijk water voorkomen. De plas is nu een waardevolle leefomgeving voor allerlei flora en fauna.

Bovendien is langs de oevers is een gevarieerd landschap ontstaan met rietkragen, moerasplanten én een zwaluwwand – precies zoals bedoeld in het natuurbeheerplan van Utrechts Landschap. Ook de structuur van de oevers, met houtige elementen en schuilplekken, draagt bij aan de biodiversiteit.

Boswachter Rob Veenbrink van Utrechts Landschap (rechts op de foto) merkt zelf ook op dat de natuur zich steeds verder ontwikkelt. “Door natuurlijke processen gaat de waterstand op en neer. Dat zorgt voor ontwikkeling van planten. Rietplanten en moerasplanten zullen grote delen van de plas bedekken. Of er op de eilandjes ook veel begroeiing komt, is afwachten. Dat is eigenlijk niet de bedoeling, omdat dit ten koste gaat van vogels. Er is nu wel wat begroeiing maar dat verdwijnt weer als het water stijgt. Zo lijkt het goed in evenwicht te blijven. In de toekomst zal het hier alleen nog maar mooier worden.”

Jarenlang werd de Hooge Kampse Plas het ‘stinkgat’ genoemd. Niet echt een naam waar je vrolijk van wordt, maar het was wel realiteit. In de jaren ’70 werd het gat afgegraven omdat er zand nodig was voor de aanleg van de A27. Eind jaren ’70 werd het gebied gebruikt als stortplaats voor (bedrijfs)afval. Met alle gevolgen van dien: de waterkwaliteit en daarmee de aantrekkelijkheid voor flora en fauna gingen snel achteruit. Samen met Utrechts Landschap en de omgeving maakten we een plan. In tien jaar tijd hebben we het gebied omgevormd tot een natuurgebied met eilandjes en glooiende oevers.

In totaal is bij de Hooge Kampse Plas 1,3 miljoen kubieke meter grond en baggerspecie toegepast, afkomstig uit de regio. Op sommige plekken is een laag van wel acht meter aangebracht, waarmee steile oevers zijn omgevormd tot glooiende natuurvriendelijke zones.

Wim Vermeule (links op de foto), Grondbank GMG: “De Hooge Kampse Plas had steile oevers met een waterdiepte van minimaal 8 meter en nauwelijks vestigingsmogelijkheden voor waterdiertjes. Door het toepassen van grond en baggerspecie is een nieuwe situatie gerealiseerd met een ondiepe zone, eilanden en natuurvriendelijke oevers. Mooi dat het natuuronderzoek en de monitoring bevestigen dat deze vorm van herinrichting werkt.”

Ook het bevoegd gezag, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, speelde een belangrijke rol bij vergunningverlening en toezicht. Een deel van de toegepaste baggerspecie kwam zelfs uit hun eigen beheergebied.

“Dit project laat zien dat natuurherstel en circulair grondgebruik binnen de regels heel goed mogelijk zijn. We kunnen zeggen dat het, door de omgeving en de bevoegde instanties vanaf het begin te betrekken bij de plannen, goed gelukt is om verschillende doelen met elkaar te verbinden,” zegt Michella Smits (beleidsmedewerker Vergunningen, Toezicht en Handhaving) van het hoogheemraadschap.

Bekijk de projectpagina: Hooge Kampse Plas.

Of lees het bericht uit 2024 over de vondst van de kokerjuffer: Bijzonder waterdiertje, wel: die kokerjuffer